باور به ظهور منجی رهاننده اعتقاد استواری در ادیان زرتشتی، یهودیت، مسیحیت و اسلام است که امید زنده ای را در دل های مؤمنان به این دین ها به وجود آورده
است. طی تاریخ طولانی هرکدام از این مذاهب، این اندیشه موجب تحمل، ایستادگی و حرکت هایی از سوی باورمندان به موعود در مقابل شرایط سخت سیاسی و اجتماعی شده است. با حملۀ اعراب مسلمان به ایران و سقوط امپراتوری ساسانی، تغییرات زیادی در ساختار سیاسی، اجتماعی و مذهبی ایرانیان ایجاد شد. خلافت امویان و سیاست های آن ها که مبتنی بر اشرافیت قبیله ای عرب، فشار و تحقیر نومسلمانان و غیرمسلمانان ایرانی بود و نیز شرایط نامناسب اقتصادی، به ظهور جنبش های اجتماعی منجی گرایانه در جامعۀ ایران انجامید؛ جنبش هایی که خلافت های اموی و عباسی را به مخاطرات فراوان انداخت و آنان را به واکنش در برابر این جنبش ها واداشت.